Seksuele gezondheid

De anticonceptiepil

Anticonceptie kan worden opgevat als het voorkomen van conceptie en als seksueel-hygiënische profylaxe van ziekten.

Het belangrijkste voorbehoedsmiddel is het condoom, dat meestal bestaat uit een latex hoesje dat over de erecte penis wordt gerold om zowel zwangerschap als besmetting met seksueel overdraagbare ziekten te voorkomen. Condooms voor vrouwen - femidoms en lekdoekjes - worden nog niet op grote schaal gebruikt. Bij correct gebruik is de veiligheid van een condoom zeer hoog, hoewel niet zo veilig als hormonale voorbehoedsmiddelen; het is echter het enige voorbehoedsmiddel dat ook infectie met HIV, gonorroe en hepatitis B grotendeels kan voorkomen.

Het bekendste voorbehoedsmiddel is de anticonceptiepil, die sinds 1960 in de geïndustrialiseerde landen het vaakst als voorbehoedsmiddel wordt gebruikt. Het hormoonpreparaat, dat regelmatig oraal wordt ingenomen en de vrouwelijke hormonen oestrogeen en progestageen bevat, biedt bij correct gebruik een zeer hoge bescherming. De hormonen onderdrukken de rijping van de eicellen, de eisprong, en sluiten de baarmoeder af voor sperma door als het ware een zwangerschap te fingeren. Bescherming tegen besmetting met ziekten, met name AIDS, wordt niet door de pil geboden en wordt alleen bereikt door het bijkomend gebruik van een condoom.

Daarnaast zijn er nog een groot aantal andere voorbehoedsmiddelen en -methoden.

Seksueel overdraagbare aandoeningen

Een condoom.
De ziekten die hoofdzakelijk worden overgedragen via seksuele activiteiten en worden behandeld in de venerologie worden seksueel overdraagbare aandoeningen genoemd. Deze ziekten worden veroorzaakt door eencellige organismen, bacteriën of virussen. De "klassieke geslachtsziekten" zoals syfilis, gonorroe ("gonorrhea"), lymphogranuloma venereum ("venerische lymfeklierontsteking") en ulcus molle ("zachte chancre"), die vroeger wijdverbreid waren, hebben hun belang verloren. De grootste risico's zijn AIDS/HIV, hepatitis B, genitale herpes, chlamydia en trichomonade-infecties en diverse humane papilloma-virussen, die bij vrouwen baarmoederhalscarcinoom kunnen veroorzaken, maar ook "goedaardige" tumoren zoals condyloma.

In heel Europa wordt een drastische toename van alle seksueel overdraagbare ziekten waargenomen, omdat grote delen van de bevolking nu denken dat deze ziekten zijn uitgeroeid. Aangezien HIV-besmetting nog steeds als een marginaal groepsprobleem wordt beschouwd, zien veel mensen er roekeloos van af een condoom te gebruiken (zie hieronder).

Aangezien besmetting nooit volledig kan worden uitgesloten, vormen seksueel overdraagbare ziekten een onontkoombaar basisrisico voor een seksueel actieve persoon die ze moet aanvaarden. Het consequente gebruik van condooms vermindert dit risico drastisch, maar hepatitis B wordt ook overgedragen door orale seks bij zogenaamde hoogviremische dragers. Hepatitis B-vaccinatie kan het risico op besmetting met hepatitis B aanzienlijk verminderen. Jaarlijks sterven er meer mensen aan hepatitis B dan aan alle andere seksueel overdraagbare aandoeningen samen.

Indien besmetting met HIV wordt vermoed, is post-exposure prophylaxis beschikbaar tot 24 uur na de gebeurtenis als preventieve, maar ook zeer onveilige behandeling proef, die gepaard gaat met het langdurig gebruik van antiretrovirale geneesmiddelen.

Gevolgen van seks over geestelijke en seksuele gezondheid

Seksuele activiteit kan de bloeddruk en het algemene stressniveau verlagen, ongeacht de leeftijd. Het maakt spanningen los, verheft de stemming en kan een diep gevoel van ontspanning veroorzaken, vooral in de fase na het vrijen. Vanuit biochemisch oogpunt veroorzaakt seks het vrijkomen van endorfines en verhoogt het het gehalte aan witte bloedcellen die het immuunsysteem versterken. De rol van de seksuele activiteit in de stressbestendigheid is bevestigd in wetenschappelijke studies: Proefpersonen die gisteravond seks hadden, konden de volgende dag beter reageren op stresssituaties en vertoonden een significant lagere negatieve stemming en stress en een hogere positieve stemming. Als een persoon regelmatig seksueel actief is, kan hij beter omgaan met stresssituaties.

Seksuele stoornissen

De seksuele geneeskunde ("sexologie"), die nauw verbonden is met het seksueel onderzoek, houdt zich bezig met het behoud en de bevordering van de seksuele gezondheid. Naast stoornissen van de geslachtsidentiteit (problemen met seksuele geaardheid, transseksualiteit) en sociaal-cultureel bepaald seksueel gedrag (parafilie), zijn de belangrijkste gebieden seksuele disfuncties en secundaire seksuele stoornissen. Deze laatste worden veroorzaakt door somatische primaire ziekten, zoals stofwisselingsziekten, kanker of neurologische ziekten (bijvoorbeeld multiple sclerose).
Seksuele disfuncties van mannen en vrouwen omvatten erectiestoornissen, anorgasmie en vaginisme.

De meest voorkomende seksuele stoornis bij mannen is vroegtijdige zaadlozing (lat. ejaculatio praecox), wanneer de man het tijdstip van zaadlozing tijdens de geslachtsgemeenschap niet zelf in de hand heeft. Ejaculatio praecox wordt gekenmerkt door een voortijdige zaadlozing, meestal kort na het inbrengen van de penis in de vagina, maar vaak ook al eerder, omdat deze mannen al een opwindingsniveau hebben bereikt waarbij controle niet meer mogelijk is. Ongeveer 20 procent van alle mannen meldt last te hebben van dit probleem. Bij de behandeling van milde vormen ligt de nadruk op het betrekken van de partner, het minimaliseren van de druk om te slagen (bijvoorbeeld door de geslachtsgemeenschap tijdelijk te verbieden) of - bij jonge mannen - het uitstellen van de zaadlozing na een recent orgasme.
Erectiele disfunctie ("impotentie") is het langdurig uitblijven of behouden van een penile erectie. In de overgrote meerderheid van de gevallen wordt deze ernstige aandoening organisch veroorzaakt. Oorzaken kunnen zijn: roken, alcoholgebruik, diabetes, hoge bloeddruk, operaties of verwondingen aan het erectieweefsel. Geneesmiddelen met een hoge erectie, zoals Viagra, Levitra en Cialis, kunnen in bepaalde gevallen de symptomen en de psychische belasting van de getroffenen verlichten.
Gebrek aan libido wordt ook frigiditeit genoemd, die met name veroorzaakt kan worden door een aantal ziekten en als bijwerking van geneesmiddelen. Naast somatische ziekten zoals levercirrose, hypogonadisme, eunuchisme of een tekort aan testosteron bij mannen, zijn ook veel psychologische en psychosomatische ziekten zoals depressie of anorexia de oorzaak van libidovermindering. Een verhoogde zin in seks veroorzaakt soms manie, milde hyperthyreoïdie, seksverslaving en nymfomanie.